فواید تغذیه با شیر مادر :
برای مادر
– تسهیل انقباضات رحمی و کاهش خونریزی بعد از زایمان
– کمک به رسیدن به وزن پیش از بارداری
– ایجاد پیوند عاطفی بین مادر و نوزاد
– با صرفه بودن تر بودن از نظر اقتصادی
– کمک به فاصله گذاری بین بارداری ها برای نوزاد
– داشتن مواد مغذی مورد نیاز نوزاد
– حفظ نوزاد در برابر عفونتها
– کمک به رشد مناسب آرواره ها و رویش منظم دندان ها
– همیشه تازه بودن
– هضم و جذب راحت تر
– عدم ایجاد حساسیت و ممانعت از بروز حساسیت
مضرات شیر خشک :
برای مادر
– عدم ایجاد ارتباط عاطفی
– ایجاد حساسیت
– ایجاد چاقی در صورت زیاد خوردن
-احتمال ایجاد حاملگی در مادر برای نوزاد
– افزایش احتمال ابتلا به بیماری های مثل اسهال ، عفونت های تنفسی و عفونتهای گوش
– ایجاد سوء تغذیه در صورتیکه به اندازه نیاز تهیه و خورده نشود .
– بیشتر بودن احتمال مرگ نوزاد نسبت به نوزاد شیر مادر خوار .
روش صحیح شیردهی
۱- ابتدا مادر باید راحت و آسوده و بدون استرس و اضطراب باشد.
۲- مادر باید در پشتش یک بالش بگذارد تا راحت و آسوده باشد .
۳- مادر باید نوزاد را در بازوان خودش بگیرد و شانه های نوزاد در روی بازوی مادر باشد.
۴- باسن وپاهای نوزاد به وسیله دست های مادر در آغوش گرفته شود .
۵- تماس تنه به تنه و نزدیک مادر
۶- قراردادن نوک پستان و قسمتی از هاله اطراف پستان در دهان نوزاد
۷ – سر و گردن نوزاد راحت و در یک امتداد باشد.
تغذیه در دوران شیردهی
میزان توصیه شده مواد مغذی برای دوران شیردهی برای مادر، برابر یا بیشتر از دوران بارداری است.
راهنمای برنامه غذایی روزانه زنان شیرده بر حسب گروههای غذایی
گروه غذایی |
بزرگسالان ( تعداد سهم در روز )
|
نوجوانان ( تعداد سهم در روز)
|
شیر و فرآوردههای آن |
۴ |
۵-۶ |
گوشت و جانشینهای آن |
۳ |
۳ |
میوهها |
۲ |
۲ |
سبزیها |
۲ |
۲ |
نان و غلات |
۶ |
۶ |
مایعات |
۶-۸ لیوان ( تا رفع تشنگی ) |
۶-۸ لیوان |
توصیه های تغذیه ای دوران شیردهی
یکی از عوامل موفقیت در شیردهی، آرامش خاطر و عدم نگرانی مادر است. نگرانی و اضطراب عامل بسیار مهمی در کاهش تولید یا جاری شدن شیر است. از عواملی که در روزهای اول باعث نگرانی مادر می شود، ترشح کم شیر (آغوز)، خواب آلودگی نوزاد و بی علاقگی نوزاد به مکیدن است. این موارد طبیعی است و مادر باید اطمینان داشته باشد که شیرخوار پس از گذشت چند روز با ولع و اشتها به شیر خوردن خواهد پرداخت و در نتیجه مقدار شیر هم افزایش خواهد یافت. همچنین حمایت همسر و افراد خانواده و اطمینان خاطر از تأمین اقتصادی و شغلی، می تواند نقش موثری در تداوم شیردهی داشته باشد. در دوران شیردهی مادر باید از خستگی مفرط پرهیز کند و فعالیت جسمی مناسب داشته باشد تا احساس شادابی و سلامت کند. همچنین تغذیه خوب و داشتن ذخایر کافی از دوران بارداری، به ترشح شیرخوار کمک می کند. مادر در دوران شیردهی احتیاج به انرژی بیشتر برای ساختن شیر مورد نیاز کودک دارد که این انرژی را از طریق غذاهای کافی و متنوع می تواند تأمین کند. گنجاندن شیر در رژیم غذایی مادران شیرده ضروری است. توصیه می شود روزی ۳تا۴ لیوان شیر نوشیده شود. در صورت عدم دسترسی به شیر می توان از ماست، دوغ، کشک و پنیر استفاده کرد. علاوه بر مصرف روزانه شیر یا ماست، هر روز باید مایعات به صورت آب، شربت، آب میوه، سوپ های متنوع، فرنی و شیر برنج تأمین شود. مصرف ویتامین باید از طریق خوردن سبزی هایی مانند هویج، اسفناج و کدو حلوایی افزایش یابد. استفاده از لبنیات برای دریافت میزان کلسیم مورد نیاز ضروری است. در صورت عدم تحمل نسبت به شیر و فرآورده های آن، باید از قرص های کلسیم همراه با سایر غذاهایی که حاوی کلسیم هستند استفاده شود. هیچ غذایی نباید بی دلیل از رژیم غذایی مادر شیرده حذف شود. از طرف دیگر، در شرایطی که مادر عدم تحمل نسبت به بعضی از غذاها را نشان می دهد، باید مواد غذایی دیگری را جایگزین کند. مادر نباید در تغذیه خود افراط کند تا بدین وسیله از چربی های ذخیره شده دوران بارداری استفاده کند و زودتر به وزن طبیعی باز گردد.
مادران شیرده باید در مورد مصرف داروها بسیار دقت کنند. تقریباًهر دارویی که مادر مصرف می کند کم و بیش (۱تا ۲ درصد کل دارو) وارد شیرش می شود. ولی باید توجه داشت که چون مقدار این مواد در شیر بسیار کم و تحت تأثیر عوامل مختلف است، نباید مادران را از شیر دادن باز دارد.
داروهای خوراکی پایین آورنده قند خون، مواد مخدر و الکل مانع شیر دادن می شوند. ولی مصرف داروهایی مثل آسپیرین، استامینوفن، مسکن های ساده، داروهای ضد سرماخوردگی، داروهای ضد انعقادی و آنتی هیستامین ها به مقدار معمولی و مدت کوتاه و نیز اکثر آنتیبیوتیکها مانعی برای شیر دادن نیستند. البته در هر مورد باید طبق نظر پزشک عمل شود.
در مادرانی که سیگار می کشند و یا مقادیر زیادی چای پررنگ و یا قهوه می نوشند، ورود این مواد به شیر، موجب بی قراری شیرخوار می شود. به طور کلی محدودیت های دارویی و موارد منع مادر از شیر دادن بسیار نادر است، ولی باید در دوران شیردهی نیز مانند دوران بارداری از مصرف دارو بدون تجویز پزشک خودداری شود. باید از مصرف مقادیر زیاد ادویه و چاشنی های قوی غذایی که ممکن است طعم شیر مادر را تغییر دهد خودداری شود. دم کرده های گیاهی (مثل چای نعناع) که اغلب جایگزین نوشیدنی های کافئین دار می شود، گاهی دارای اثرات جانبی مانند تهوع هستند. بنابراین در این دوران باید با احتیاط مصرف شوند. همچنین میزان نوشیدنی های کافئین دار برای زنان شیرده به ۲ لیوان در روز محدود می شود. به طور کلی در دوران شیردهی به دلیل احتمال کاهش تولید شیر، رژیم کم کالری توصیه نمی شود. زنان چاق با حذف غذاهای پرکالری می توانند کالری مصرفی را کنترل کنند. باید در تنظیم رژیم، غذاهای غنی از مواد مغذی گنجانده شوند. سرعت کاهش وزن نباید بیش از ۱ کیلو در هفته باشد.
عوامل
خطر در دوران شیردهی
• سن کمتر از ۱۷ سال
• فقر
• رژیم محدود از نظر بعضی مواد مغذی یا رژیمهای نامناسب
• استعمال زیاد دخانیات
• رژیم خاص غذایی به دلیل ابتلا به یک بیماری
• وزن کمتر از ۸۵ درصد وزن ایدهآل
• بارداریهای متعدد یا با فاصله کم (کمتر از ۲ سال)
• افزایش وزن ناکافی در دوران بارداری
• کاهش وزن سریع در طی شیردهی
روش شیر دهی : از همان روزهای اول تولد نحوه شیردادن به نوزاد بسیار مهم است.مادر می تواند درهر وضعیتی که راحت است بنشیند یا دراز بکشد،طوری که شانه ها و قفسه سینه شیر خوار روبروی پستان مادر وبینی او هم سطح نوک پستان باشد.سپس اگر در حالت نشسته است یک دست وبازوی خودرا زیر سروشانه نوزاد قرار داده ودست دیگررا زیر پستان بگذارد به شکلی که انگشت شست روی پستان وچهار انگشت دیگر زیر پستان قرار گیرد .در حالت خوابیده مادر می تواند به پهلو دراز کشیده ،نوزاد را کنار خود قرار داده وبا یک دست او را به طرف خود برگرداند.
در شیردهی صحیح چانه نوزاد به پستان مادر چسبیده ودر حالی که لب تحتانی او کاملا به پایین برگشته ،نوک و قسمت اعظم هاله پستان در دهان شیرخوار قرار می گیرد .به این ترتیب دهان نوزاد با پستان مادر پرشده و هوا وارد معده او نمی شود .
اگر پستان مادربه نحوصحیح دردهان نوزاد قرار نگیرد ،نوزاد فقط نوک پستان را مک می زند.درنتیجه شیر ترشح نشده ،نوک پستان نیز زخم وبه دنبال آن شیر مادر کم می شود.
مدت ودفعات تغذیه باید برحسب نیازنوزاد باشدولی نباید از حداقل ۸ بار در شبانه روز کمتر شود.
شیردهی در مادران شاغل: به منظور حمایت ازمادران شاغل دردوران شیردهی قانون مرخصی زایمان به مدت چهارماه برای زایمانهای یک قلو ،پنج ماه برای دوقلو ویک سال برای زایمان های سه قلو وبیشتر ،همچنین قانون یک ساعت مرخصی برای شیردهی در طی ساعات کار تا ۲ ماهگی کودک،توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شده است.لذا کلیه خانم های شاغل می توانند طی مرخصی زایمان نوزادراباشیر خود تغذیه نمایند.بعدازبرگشت به کارلازم است مادرضمن استفاده از مرخصی ساعتی برای شیردهی ،دفعات تغذیه نوزاددرعصر وشب را افزایش دهد.ضمنا می تواند شیر خودرا دوشیده وبرای تغذیه شیرخوار ذخیره نماید.اطرافیان می توانند این شیررا با فنجان یا قاشق ولیوان به شیرخوار بدهند.
روش دوشیدن شیر: دوشیدن شیر به این ترتیب است که مادر بایددر حالی که به نوزادش فکر می کند حوله گرم ومرطوبی را چندین بار به مدت ۵ تا۱۰ دقیقه روی پستان قرارداده وبرای جاری شدن شیر پستان ماساژدهد.
سپس پستان راطوری به دست بگیرد که چهارانگشت او زیرپستان،درست درلبه هاله وشست او بالا وروی هاله قرار گیرد.ابتدا پستان را به طرف قفسه سینه شارداده وبعد آن را جلو آورده ولبه هاله رافشاردهد.برای تخلیه تمام مجاری شیر لازم است محل انگشتان روی هاله به طور مرتب عوض شود.
شیر دوشیده شده ۶-۸ ساعت دردمای اتاق دوراز آفتاب ومنابع حرارتی دیگر وتا ۴۸ ساعت در یخچال قابل نگهداری است.