نوزاد و مراقبت از آن ( بلافاصله پس از تولد تا یک ماهگی )
نوزاد من نسبت به زمان تولدش کاهش وزن پیدا کرده است. آیا مشکلی وجود دارد؟
به یاد داشته باشید که وزن کردن کودک در روزهای اول گمراه کننده است، چون نوزاد به علت قرار گرفتن در محیط خارج از رحم و از دست دادن آب بدن، در سه روز اول پس از تولد حدود پنج تا ده درصد نسبت به وزن زمان تولدش کاهش وزن خواهد داشت. هر چند بعد از آن دوباره شروع به وزن گرفتن می کند. کافیست از سیر شدن نوزاد هنگام شیردهی اطمینان یابید و وزن کردن نوزاد را با فواصل توصیه شده توسط کارشناسان مراکز بهداشتی و درمانی پیگیری کنید.
نقاهت پس از زایمان
ممکن است بعد از تولد نوزاد، پدران هم مانند مادران دچار افسردگی شوند؟
بله. شواهد نشان می دهد پدران هم ممکن است چنین احساسی را تجربه کنند و به همین دلیل است که منشا این مشکل نمی تواند فقط هورمونی باشد. فاکتور های زیادی در پیدایش این احساس دخالت دارند از جمله
نگرانی از مسئولیت های جدید و از دست دادن ازادی های قبلی،
نگرانی های مالی؛ بخصوص وقتی که پدر تنها منبع در آمد خانواده است،
مشغولیت های ذهنی؛ مثلا اینکه ایا می توان پدر خوبی بود؟
مشکل اینجاست که آقایان معمولا عادت به بیان کردن ترس های خود ندارند و متاسفانه بروز ندادن این احساسات استرس پدر را بیشتر می کند. در میان گذاشتن این نگرانی ها با همسر، یک دوست یا پزشک خانواده تا حد زیادی از بار روانی آن می کاهد اما باید توجه داشت که افسردگی های شدید باید جدی گرفته شوند. برخی از علائم افسردگی عبارتند از:
– احساس اضطراب یا خستگی زیاد
– تحریک پذیری
– کناره گیری از اعضای خانواده
– خواب بیش از اندازه کوتاه یا طولانی
در صورتیکه این نشانه ها چندین هفته ادامه پیدا کنند باید به پزشک مراجعه شود.
بهترین توصیه به پدرانی که بعد از تولد فرزندشان چنین احساسی را تجربه می کنند این است که تا حد امکان افکار خود را با همسرشان در میان بگذارند و در مورد تغییراتی که در زندگی مشترکشان پیش آمده یا خواهد آمد با هم صحبت کنند. اقایان هم مانند خانم ها در چنین مواردی نیاز به حمایت های روحی_ روانی ، اطمینان و اعتماد بیشتر دارند.
رشد و تکامل شیرخوار
چطور می توانم تشخیص دهم که کودک یک ساله ام چپ دست یا راست دست است؟
راست دست بودن و چپ دست بودن در کودکان کمی گیج کننده است. اغلب بچه ها در سال اول و حتی سال دوم زندگی از هر دو دست استفاده می کنند و سپس راست دست یا چپ دست می شوند. عادی نیست که کودک درشش ماه یا نه ماه اول عمرش، دست راست یا چپ را ترجیح بدهد. چپ دست بودن یا راست دست بودن خصلتی ذاتی است که دیر یا زود در شخص آشکار می شود. تقریبا ۱۰ درصد مردم چپ دست هستند. چپ دستی ممکن است در خانواده سابقه داشته باشد. در بعضی از خانواده ها آدمهای چپ دست زیادند و در بعضی اصلا آدم چپ دست وجود ندارد. از آنجا که این مساله ذاتی است، ابدا صحیح نیست که یک کودک چپ دست را وادار کنید با دست راست کار کند. این کار ذهن را که طرح دیگری برای آدم چپ دست دارد، در هم می ریزد. ترجیح طرف چپ یا راست، در مورد پا و چشم هم مصداق دارد.
تغذیه، شیر دهی و شیر مادر
آیا بطری پلاستیکی برای کودکان بی خطر است؟
مطالعات اخیر پیشنهاد می کنند که بطریهای شفاف پلاستیکی ممکن است برای کودک خطر داشته باشد زیرا حاوی ماده شیمیایی BPA ( بیسفنول – آ ) است. گرم کردن بطری می تواند باعث آزاد شدن BPA به داخل شیر خشک یا شیر مادر شود.
بطورکلی این بطریها ایمن و بی خطر هستند و محققین هیچ اشکالی در استفاده از بطریهای کودک نیافته اند و هیچ خطری در ظرفهای دیگر حاوی BPA نیز به دست نیاورده اند.
با این حال اگر می خواهید مطمئن شوید که بطریهای شما برای استفاده مناسب هستند آنها را در مایکروویو گرم نکنید. در عوض شیر خشک یا شیر مادر را روی اجاق گرم کنید. سپس آنرا در بطری بریزید. کاربرد ظروف پلاستیکی سبک ساخته شده از پلاستیک مات و رنگی نیز بی خطر هستند.
آیا کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند در هوای گرم نیاز به آب دارند؟
خیر. وقتی کودک هر زمان که می خواهد بتواند از شیر مادر تغذیه کند مشکل کم آبی پیدا نخواهد کرد. معمولا در آب و هوای گرم دفعات شیر خوردن بیشتر می شود اما هر بار با مقدار کمتر. در این حالت هر بار چربی کمتری هم به بدنش وارد می شود. بنابر این هر چه دفعات شیر دهی بیشتر باشد آب بیشتری هم به بدن کودک می رسد.
چگونه می توانم بفهم که کودکم به مقدار کافی شیر می خورد؟
نوزاد از روز سوم تا چهارم نیاز به ۸ تا ۱۵ بار شیر دهی در روز دارد. تا پایان هفته اول این مقدار به ۶ تا ۸ بار در روز می رسد.
یک توصیه کلی این است که تا می توانید به او شیر بدهید و برای شیردهی زمان مشخصی در نظر نگیرید.
علائمی وجود دارد که نشان می دهد کودک شما به اندازه کافی شیر می خورد:
– اگر در دو تا سه هفته اول حداقل شش تا هشت بار در روز شیر می خورد.
– اکر سینه هایتان بعد از شیر دهی خالی می شود و احساس می کنید نرمتر شده است.
– اگر رنک و قوام پوست کودکتان طبیعی است (اگر او را به آرامی نیشگون بگیرید رنگ پوست سریعا بر می گردد)
– اگر تا روز پنجم تولد دفعاتی که پوشکش را خیس می کند مرتبا بیشتر شود یا در طول روز حداقل ۶ تا ۸ بار پوشکش را خیس کند. ادرار باید کم رنگ و بدون بو باشد.
– وقتی می بینید مک زدن را به صورت طبیعی انجام می دهد.
– وقتی مدفوع زرد یا تیره او تا روز پنجم کم کم روشنتر می شود.
علائمی که نشان می دهد کودک به اندازه لازم شیر نمی خورد:
– اگر بعد از گذشت چند روز از تولد وزنش به اندازه زمان تولد بر نگردد.
– اگر سینه شما بعد از شیر دهی نرمتر نشود.
– اگر کودک بیشتر مواقع روز بیقرار و خواب آلوده باشد.
– اگر کودکتان موقع شیر خوردن چانه اش گود می افتد یا با سر و صدا شیر می خورد (این نشان می دهد روش شیر دهی شما غلط است.)
– اگر در طول ۲۴ ساعت بعد از روز پنجم کمتر از شش تا هشت بار پوشکش را خیس می کند.
– اگر کودکتان بعد از هفته اول مرتبا زرد شود.
– اگر کودک تا حدود سه هفته رشد نکند.
– اگر بعد از هفته اول پوستش همچنان چروکیده باشد
در صورتیکه هر یک از علائم فوق را مشاهده کردید با مرکز بهداشتی درمانی محله خود و یا پزشک کودکتان تماس بگیرید.
چگونه در هر نوبت می توانم بفهمم کودکم به مقدار کافی شیر خورده و باید شیردهی را قطع کنم؟
ممکن است هیچوقت نتوانید از این مسئله مطمئن شوید! گاهی وقتی کودک خواب آلوده می شود به نظر می رسد سیر شده اما به محض اینکه از سینه مادر دور می شود دوباره شیر طلب می کند یا وقتی او را می خوابانید بعد از چند دقیقه بیدار می شود و از گرسنگی گریه می کند. مهم این است که بهر حال هر بار کودک شما و غریزه مادری بهترین راهنمای شماست. برای پایان دادن به شیر دهی هر بار که شیر می دهید به او فرصت دهید تا به اندازه ای که مایل است بخورد و اگر حین شیر خوردن مکث کرد یا به نظرتان رسید که خواب آلوده شده یک فرصت کوتاه برای استراحت به او بدهید. او را بنشانید یا سرش را روی شانه تان بگذارید و پشتش را نوازش کنید. ممکن است آروغ نزند، اصلا مهم نیست. شاید لازم باشد پوشکش را عوض کنید تا قسمت دوم شیر خوردن را شروع کند. توصیه می شود برای بخش دوم شیر دهی از پستان مقابل استفاده کنید در این صورت کودک کالری کافی را بدست می آورد. میزان چربی که در این حالت به کودک می رسد گاهی حتی پنج برابر بیشتر از زمان شروع شیردهی است.
به مرور که کودک رشد می کند تولید شیر چه تغییراتی می کند؟
در چند روز و چند هفته اول و گاهی تا چند ماه بعد از تولد تولید شیر در حداکثر است. یکی از دلایل آن ترشح هورمون شیر ساز و دیگری مصرف مداوم شیر تولید شده به وسیله کودک است. گاهی مادر احساس می کند در فواصل شیر دهی پستان ها کاملا پر هستند. بعد از شش ماهگی تولید شیر به مرور کم می شود و شیر فقط وقتی تولید می شود که کودک سینه مادر را بمکد و شیر سازی را تحریک کند. هر چه دفعات شیر خوردن بیشتر باشد تولید شیر هم بیشتر می شود. بعد از ماه ششم مادر در فواصل شیر دهی احساس پری در سینه نمی کند چون از این زمان به بعد شیر فقط و فقط به اندازه ای که کودک لازم دارد تولید می شود و شیری ذخیره نمی شود. به هر حال میزان مورد نیاز کودک به او می رسد.
گاهی مادر از اینکه سینه هاش کاملا پر نیست نگران می شود و تصور می کند معنای آن این است که شیر کافی ندارد بخصوص اگر تعداد دفعات شیر خوردن کودک کمتر شود یا هر بار فقط چند دقیقه شیر بخورد. در چنین مواردی بهتر است مادر از سینه مقابل هم شیر دهی کند و اگر کودک گریه کرد می تواند مطمئن شود که سیر شده و نیاز به شیر بیشتر ندارد.
شیر دهی چه اثری بر ظاهر سینه ها دارد؟
بسیاری از خانم ها که به کودکشان شیر می دهند نگران بد شکل شدن سینه هایشان هستند. واقعیت این است که بجز شیر دهی عوامل دیگری هم در طول زندگی بر شکل ظاهری پستان تاثیر می گذارند مثل سن ، وزن کم یا زیاد و حتی جاذبه زمین!!
در طول بارداری پستان ها بزرگ می شوند و نوک سینه و اطراف ان (هاله پستان) تیره تر می شود. چند روز پس از زایمان سینه ها بزرگتر و سنگین تر و آماده شیر دهی می شوند. حدود ده تا چهارده روز بعد از تولد نوزاد، اندازه پستان به حداکثر اندازه ای که در طول حاملگی داشته بر می گردد و تا زمانی که شیر دهی ادامه دارد به همان اندازه باقی میماند. زمانی که وزن مادر به اندازه پیش از بارداری برگردد سایز سینه ها هم به اندازه قبل از حاملگی بر می گردد، هر چند ممکن است دقیقا همان اندازه نباشد. نا امید نشوید!
شش ماه یا بیشتر بعد از قطع شیر دهی بافت چربی به تدریج جایگزین بافت شیرساز می شود و مجراهای شیری را پر می کند. تمرینات ورزشی هم می تواند باعث محکم شدن عضلات سینه ای شود که زیر بافت پستان هستند و همین موجب بهتر شدن شکل آنها خواهد شد.
چرا بعضی کودکان فقط از یک سینه شیر می خورند؟
اکثر نوزادان ترجیح می دهند فقط از یک سینه تغذیه کنند و وقتی مادر سینه مقابل را امتحان می کند از خوردن شیر سر باز می زنند. دلیل آن می تواند تفاوت در نوک سینه ها یا اشکالاتی در تکنیک شیر دادن باشد. وقتی کودک بزرگتر می شود دلیل نپذیرفتن یک سینه ممکن است این باشد که شیر کافی در آن وجود ندارد. به عقیده پزشکان کودکانی که مشکلات فیزیکی دارند (مثل گرفتگی بینی یا عفونت گوش) ممکن است ترجیح دهند از یک سینه خاص که با آن راحتترند تغذیه کنند. عفونت یک پستان هم ممکن است موجب شود کودک از مکیدن آن اجتناب کند چون در این حالت طعم شیر تغییر می کند.
چه راه حلی وجود دارد که کودک من از هر دو سینه ام شیر بخورد؟
پاسخ به این سوال بستگی زیاد به سن کودک و مقدار شیری دارد که در سینه شما وجود دارد. اگر مادر شیر کافی داشته باشد و کودک مشکلی برای تغذیه نداشته باشد می توان مدتی او را به حال خود گذاشت تا از هر طرف که راحت تر است تغذیه کند. وقتی کودک با یک سینه راحت است لزومی نمی بیند دیگری را امتحان کند. به هر حال تغذیه از یک سینه پدیده نادری نیست (مثلا در دو قلو ها)
توصیه می شود اگر کودک شما زیر ۶ هفته سن دارد دقت کنید تا از هر دو طرف به او شیر بدهید. این باعث می شود شیر در هر دو پستان نولید و ذخیره شود. ضمنا به عنوان یک قاعده کلی زمانی که کودکتان گرسنه است همیشه تلاش کنید از سینه ای که به آن تمایل نشان نمی دهد شیر دادن را آغاز کنید چون در این حالت احتمال پذیرش در او بیشتر است اما توجه داشته باشید هنگامی که خیلی گرسنه است ممکن است این کار او را به شدت عصبانی کند.
بعضی پزشکان توصیه می کنند برای چنین کودکانی بهتر است حین خوردن شیر از یک سینه مادر خروج شیر از سینه مقابل را به کودک نشان دهد تا او را ترغیب به خوردن کند.
نکته آخر اینکه نگران اینکه شیردهی از یک سینه باعث تفاوت در اندازه و شکل سینه مقابل شود نباشید.این اتفاق رخ نخواهد داد.
آیا اندازه سینه تاثیری در مقدار شیری که می توانم به کودکم بدهم دارد؟
خیر! مهمترین تفاوت پستان یک خانم باردار با خانمی که شیر نمی دهد در میزان چربی بافت پستان است. یک خانم شیرده باید بتواند شیر تولید کند وآن را در بافت پستان ذخیره کند. بیشتر خانم ها گمان می کنند که اندازه سینه ها باید در اواخر بارداری بزرگ شود در حالیکه بعضی خانمها حتی در پایان حاملگی سینه های کوچک دارند و با این وجود می توانند به خوبی شیر دهی کنند.
آیا با وجود اینکه نوک سینه ام فرو رفته است می توانم شیر دهی کنم؟
اگر کودکتان مشکلی در شیر خوردن ندارد تو رفتگی نوک سینه مانعی برای شیر دهی نیست هر چند خود شما ممکن است هنگام مکیدن کودک کمی احساس درد کنید. حدود ۱۰% خانم ها نوک سینه فرورفته دارند.
این فرورفتگی درجات مختلف دارد و گاهی فقط در یک پستان دیده می شود. در مواردی که فقط یکی از سینه ها نوک فرو رفته دارد ممکن است کودک ترجیح بدهد از سینه دیگر شیر بخورد. باید حوصله خرج دهید و با کمی مقاومت به کودک یاد بدهید که از سینه دیگر هم شیر بخورد. گاهی نوک سینه بعد از زایمان با مکیدن نوزاد بیرون می آید. می توانید در روزهای قبل از شیردهی از دستگاه مکش یا شیردوش استفاده کنید تا نوک سینه تان را بیرون بکشد. بهتر است قبل از زایمان یاد بگیرید در آینده چگونه به کودکتان کمک کنید تا بتواند تا جائیکه ممکن است حجم بیشتری از سینه شما را در دهان خود جای دهد تا حتی اگر نوک سینه فرو رفته بود با فشار به بافت اطراف، شیر مورد نیازش را بمکد.
بیماریهای کودک
آیا می توانم برای فرزندم از داروهای گیاهی استفاده کنم؟
بسیاری از والدین از داروهای گیاهی برای درمان مشکلات مختلف خود استفاده می کنند و می خواهند بدانند که آیا می توان این داروها را به کودک داد. قبل از اینکه در مورد دادن مواد گیاهی به کودک خود بیندیشید، از خود این سوالات را بپرسید:
– آیا بیماری یا وضعیت کودک تشخیص داده شده است؟ شما ممکن است وسوسه شوید که خودتان مشکل را حل کنید زیرا عقیده دارید که می دانید مشکل چیست و داروی گیاهی در دسترس است. هرگز خودتان تشخیص ندهید. ممکن است به صورت ناخواسته یک وضعیت بالقوه خطرناک را نادیده بگیرید.
– آیا در مورد دادن داروهای گیاهی به کودک با پزشک اطفال مشورت کرده اید؟ قبل از دادن چیزی که پزشک توصیه نکرده است، با او مشورت کنید. هرگز بدون مشورت با پزشک خود کودک را درمان نکنید.
– آیا گیاهان برای درمان مشکل شما موثر هستند؟ داروی گیاهی را تنها به این دلیل که “ممکن است” به کودک کمک کند به او تجویز نکنید چون ممکن است باعث مشکلات بیشتری شود. عوارض داروهای گیاهی را بدانید. بسیاری از افراد گیاهان دارویی را “مواد طبیعی” می دانند و عقیده دارند که گیاهان بی ضرر هستند. به هر حال، حتی یک درمان ضعیف گیاهی می تواند در کودک عوارض جانبی ایجاد کند.
– آیا کودک داروهای دیگری مصرف می کند؟ اگر کودک شما داروهای دیگری که توسط پزشک تجویز شده یا داروهای بدون نسخه پزشک مصرف می کند، بیشتر در مورد افزودن داروهای گیاهی بیندیشید. بعضی از داروهای گیاهی زمانی که با داروهای دیگر مصرف می شوند عوارض جانبی دارند. قبل از اینکه هر نوع داروی گیاهی به کودک بدهید با پزشک اطفال یا متخصص داروساز مشورت کنید. – آیا گیاهان دارویی حاوی ترکیبات دیگری نیز هستند؟ بعضی از گیاهان علفی حاوی غلظت زیادی از الکل هستند. چنین گیاهی اغلب به اشکال گوناگون وجود دارد. بعضی از آنها قوی تر از سایرین هستند.
– داروهای گیاهی کجا تولید می شوند؟ بعضی از این داروها در مکانهایی تولید می شوند که می توانند با مواد خطرناک آلوده شوند.
– دوز صحیح دارو برای کودکی به وزن و اندازه شیرخوار شما چقدر است؟ درمورد کاربرد داروهای گیاهی در کودکان مطالعات چندانی انجام نشده است. تجویز مقدار کمی دارو نسبت به دوز بالغین دلالت بر سالم و بی خطر بودن آن ندارد.
انسداد مجرای اشکی چیست و چه باید کرد؟
عفونت خفیف پلکها که در ماه های اول تولد در بسیاری از بچه ها دیده می شود و معمولا در یک چشم به وجود می آید می تواند نشاندهنده انسداد مجرای اشکی باشد. چشمها بخصوص در هوای سرد و توفانی، خیس و اشک آلود می شوند. ماده سفید رنگی در گوشه چشم و لبه پلکها جمع می شود. این ترشحات ممکن است موقعی که کودک می خواهد از خواب بیدار شود، پلکها را به هم بچسبانند. مجرای مسدود اشک باعث نمی شود که سفیدی چشم ورم کند.
مجرای اشک در گوشه داخلی پلک قرار دارد و ترشحات را به حدقه چشم و داخل بینی هدایت می کند. موقعی که این مجرا بسته است، اشک جمع می شود و روی گونه راه می افتد. از آنجا که هنگام انسداد مجاری اشکی، چشم توسط اشک شسته نمی شود، دچار عفونت خفیف می شود. در این صورت پزشک باید چشم را معاینه و درمان کند. معمولا با ترکیبی از پماد و قطره چشمی و ماساژ ملایم مجرای اشکی، این عارضه درمان می شود. پزشک به شما نشان خواهد داد که چگونه این کار را انجام دهید.
عارضه انسداد مجرای اشکی شایع است، اما جدی نیست و به چشم آسیب نمی رساند. ممکن است این وضع تا ماهها ادامه پیدا کند و در اغلب موارد اگر کاری هم نکنید، درمان می شود. اگر بعد از یک سال باز هم این وضع ادامه داشت، چشم پزشک با عمل ساده ای عارضه را درمان می کند. هنگامی که مژه ها به هم می چسبند، می توانید با کمی آب گرم و پنبه و یا با دست تمیزی که خیس می کنید مژه های کودک را از هم باز کنید. مراقب باشید که آب خیلی داغ نباشد، چون پوست پلکها به حرارت بسیار حساس هستند.
روی سر کودک شیرخوار من لایه ای از پوسته های چرب و قهواه ای وجود دارد. علت آن چیست؟
این پوشش شامل مواد مومی قهوه ای رنگ یا زرد رنگ بر روی سر کودک است که درماتیت سبورئیک نامیده می شود و در بین نوزادان و شیر خواران شایع است. این حالت معمولا از ۱ تا ۱۲ هفتگی به دنبال تولد رخ می دهد و نیمی از شیرخواران به این حالت گرفتار می شوند. اگر کودک شما مبتلا به این وضعیت است، تکه های پوست ورقه ورقه شده را بر روی سر کودک مشاهده خواهید کرد. این حالت در مناطق دیگری از صورت یا در خط رویش مو نیز ممکن است دیده شود. این وضعیت دردناک نیست و خارش هم ندارد اما ظاهر بدی دارد. این شکل از درماتیت می تواند با تجویز لوسیون های مخصوص توسط پزشک درمان شود. کاربرد یک برس نرم برای برداشتن تکه های پوست به صورت ملایم، پس از مالیدن لوسیون به سر کودک مفید است.
برای درمان درماتیت سبورئیک سر نوزاد چه می توانم بکنم؟
برای مراقبت و تمیز نگداشتن سر نوزادی که به این وضعیت مبتلا شده می توانید از روغنهای گیاهی مانند روغن زیتون استفاده کنید و اگر کودک شما مبتلا به عفونت یا بیماری دیگری در این ناحیه نشده باشد، می توانید امیدوار باشید که درمنزل و با مراقبت های لازم وضعیت او بهبود یابد:
? سر کودک را با آب مرطوب کنید.
? از روغن برای نرم کردن ورقه های پوست سر کودک استفاده کنید تا هنگام شستشو با شامپو به آسانی از روی پوست سر کودک جدا شوند. .
? با شامپو سر کودک را بشویید.
? به طور ملایم سر کودک را خشک کنید.
? ناحیه مبتلا را خشک و تمیز نگهدارید.
? تکه های پوستی را بدون چرب و مرطوب کردن بصورت بالا نکنید، زیرا ممکن است ملتهب یا عفونی شوند.
چه زمانی با پزشک تماس بگیریم. ممکن است هیچ علامتی از عفونت در سر کودک وجود نداشته باشد. اگر پوست سر کودک علایمی از ترشح یا چرک نشان دهد، اگر پوسته های چرب به درمان ذکر شده در بالا پاسخ ندهد اگر پوست قرمز یا ورقه ورقه شود یا ناحیه ای از سر ملتهب شود، با پزشک تماس بگیرید. اگر علایمی از التهاب یا قرمزی در نقاط دیگر بدن وجود دارد، این حالت می تواند بر مشکل دیگری دلالت کند، بنابراین حتما با پزشک اطفال تماس بگیرید.
مراقبت و نگهداری از کودک
آیا میتوانم کودک نوپا را با نوزاد تازه وارد تنها بگذارم؟
گاهی بچه ها اصرار دارند به نوزاد تازه وارد نزدیک شوند و او را لمس کنند این کار در صورتیکه خودتان مراقب باشید تا آسیبی به نوزاد نرسد نگران کننده نیست. ممانعت از این کار بخصوص وقتی کودک پافشاری می کند، عاقلانه نیست. به خاطر داشته باشید زمان تنها ماندن آنها باید تا حد امکان کوتاه و کنترل شده باشد چون یک موجود جدید برای یک کودک بسیار هیجان انگیزاست. از انجائیکه ورود یک تازه وارد همیشه احساس طرد شدن را در فرزند اول القا می کند توصیه می شود کودکتان را در انجام کارهای مربوط به نوزاد سهیم کنید تا احساس اهمیت داشتن در او به وجود آید و حس مسئولیت نسبت به خواهر یا برادر کوچکش به او القا شود. این کار به امنیت فرزند کوچکتر، زمانی که با هم تنها هستند، کمک می کند.
دمای مناسب برای اتاق نوزاد یا شیرخوار چقدر است؟
در این مورد که دمای خانه یا اتاق نوزاد را دقیقا در چه حدی باید نگه داشت یا چقدر لباس باید به تن بچه کرد پاسخ مسلم و قطعی وجود ندارد و فقط می توان راهنمایی های کلی ارائه کرد. در واقع این بحث به ترموستات یا تنظیم کننده درونی دمای بدن برمی گردد و به سن و وزن کودک بستگی دارد. سیستم گرمایی بدن کودکان زیر ۵/۲ کیلو طوری نیست که حرارت بدن آنها را در اندازه مناسب نگه دارد. بچه هایی که بین ۵/۲ تا ۴ کیلو وزن دارند، چندان نیازی به این که از بیرون گرم شوند ندارند و می توانند در اتاقی تا دمای ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد نیز دمای مناسب برای بدن را حفظ کنند. هنگامی که وزن کودک ۸ کیلو می شود، سیستم حرارتی بدن او خوب کار می کند و لایه ای از چربی هم زیر پوست او هست که او را گرم نگه می دارد. حالا می شود دمای اتاق آنها را در هوای سرد یا خنک تا ۱۶ درجه سانتیگراد هم پایین آورد. بطور کلی می توان گفت که اتاقی با دمای ۱۸ تا ۲۰ درجه برای تغذیه و بازی کودک بالای ۵/۲ کیلو و بچه های بزرگتر مناسب است.
نوزاد و کودک را نباید مستقیما جلوی کولر قرار داد، چون ممکن است دمای بدن او تا حد خطرناکی پایین بیاید. همین قضیه در مورد منبع حرارتی ای چون شوفاژ و بخاری هم مصداق دارد و ممکن است دمای بدن آنها را بیش از حد بالا ببرد.
علاوه بر دما، حفظ رطوبت محل زندگی نوزاد یا شیرخوار هم اهمیت دارد. در هوای سرد، رطوبت کمتری وجود دارد. این هوا وقتی با وسایل حرارتی مانند شوفاژ یا بخاری گرم شود، خشک تر هم می شود، مخصوصا وقتی که دما از ۲۴ درجه سانتیگراد بالاتر می رود. هوای داغ مخاط بینی و مجاری تنفسی کودک را خشک می کند و باعث می شود که احساس ناراحتی کند و توانایی او برای مقابله با عفونت پایین بیاید و مکررا به بیماریها دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی مبتلا شود.
فراهم آوردن فضایی با هوای خنک برای نوزاد، از سوی پدر و مادر بی تجربه ای که بیش از حد نگران و وسواسی هستند، مشکل است. آنها دلشان می خواهد از فرزندشان در اتاقی داغ و با رو اندازهای فراوان مراقبت کنند. در چنین شرایطی، بعضی از نوزادان حتی در زمستان هم عرق سوز می شوند.
بعضی خانواده ها به خانه های بسیار گرم علاقه دارند و در طول زمستان هوای خانه را گرم تر و گرم تر می کنند و متوجه خطرات آن نیستند. یکی از راههای کنترل هوای خانه، استفاده از ترموستات است که وقتی درجه حرارت به نقطه خاصی (مثلا ۲۰ تا ۲۳ درجه) می رسد، دستگاه حرارتی را خاموش می کند. پدر و مادر بی تجربه می توانند از دماسنج هم استفاده کنند و آن را در جایی که جلوی چشمشان باشد آویزان کنند و هرچند وقت یکبار نگاهی به آن بیندازند تا مطمئن شوند که دمای اتاق کمتر یا بیشتر از حد لزوم نیست وکم کم به دمای مناسب عادت کنند.
پدر و مادرها معمولا دوست دارند لباس زیاد تن بچه هایشان کنند. این کار را حتی پدر و مادرهای با تجربه هم می کنند. بدن یک کودک طبیعی، یک ترموستات داخلی دارد، البته به شرط این که او را زیر لایه های فراوان لباس و رو انداز حبس نکرده باشیم، چون به این ترتیب ترموستات بدنش از کار می افتد.
ترس از غریبه ها چیست و چگونه باید با آن روبرو شویم؟
شما با مشاهده واکنش های کودکتان نسبت به غریبه ها در سنین مختلف می توانید مراحل رشد او را بفهمید. هنگامی که کودک را نزد پزشک می برید تا وقتی که به یک سا لگی برسد این واکنشها را از خود نشان می دهد: بچه دو ماهه توجهی به دکتر نمی کند. هنگامی که کودک را روی تخت معاینه می خوابانند، او از فراز شانه پزشک به مادرش چشم می دوزد. کودک چهار ماهه اسباب شادی پزشک است. او به محض این که پزشک به او لبخند می زند، به پهنای صورت می خندد و برای پزشک سر و صدا در می آورد. در پنج یا شش ماهگی کودک کم کم عقیده اش را عوض می کند. در نه ماهگی مطمئن می شود که پزشک یک آدم غریبه است و باید از او ترسید. هنگامی که پزشک به او نزدیک می شود لگد زدن و بغبغو کردن را کنار می گذارد. هنگامی که پزشک با دقت نگاهش می کند، بدنش یخ می کند و ۲۰ ثانیه ای با شک و تردید به او زل می زند. سپس شکمش با سرعت بالا و پایین می رود. سرانجام چانه اش می لرزد و بدنش هم شروع به لرزیدن می کند. او ممکن است بقدری بترسد که تا مدتها پس از تمام شدن معاینه، گریه کند.
در این دوره حساس، ممکن است کودک از هر چیز ناآشنایی بترسد. کلاه مادر یا حتی صورت تراشیده پدر پس از آن که کودک عادت کرده پدرش را با ریش ببیند، او را می ترساند. به این رفتار ترس از غریبه ها می گویند. جالب است که بدانید چه چیزی کودک شما را از آدمی که عاشق همه بود تبدیل به موجودی نگران و مظنون کرده است. ابتدا این که در حدود شش ماهگی، کودکان قدرت پیدا می کنن که اشیاء یا انسانهایی را که جلوی رویشان نیستند، به ذهن بیاورند. به این روند حافظه بازگشت کننده می گویند. در ماههای اول تولد کودک فقط حافظه تشخیصی داشت، یعنی می توانست پدر و مادر و کسانی را که برایش مهم بودند تشخیص بدهد، ولی وقتی که آنها ازجلوی چشمش دور می شدند واقعا درباره آنها فکر نمی کرد. با فعال شدن حافظه بازگشت کننده، او می تواند تصویر مادر، پدر و کسانی را که جلوی چشمش نیستند، به ذهن بیاورد و آنها را با چهره های نا آشنایی مقابل رویش مقایسه کند. کودک اگر نتواند چهره غریبه ای را که جلوی رویش ایستاده، به خاطر بیاورد، نگران می شود و از خود می پرسد این آدم کیست؟
در شش تا نه ماهگی، کودک هنوز نمی تواند فرضیه های منطقی ای را درباره این که بعد چه اتفاقی رخ می دهد، بر اساس تجربه های قبلی در ذهن خود منسجم سازد. او کاملا در زمان حال زندگی می کند. بنابراین وقتی که غریبه ای درست در مقابل رویش قرار می گیرد، او نمی تواند بفهمد که چرا او آشنا نیست و تصورش را هم نمی تواند بکند که از وضعیت موجود، نتیجه خوبی حاصل شود. هرچه باشد بچه کوچک نه می تواند بدود و نه می تواند پنهان شود. او به شدت نگران می شود و گریه می کند. در پانزده ماهگی، موقعی که ترس از غریبه ها از بین می رود، کودک می تواند از گذشته چیزهایی یاد بگیرد و آینده را پیش بینی کند. او به خودش می گوید که شاید من این آدم را نشناسم، ولی در گذشته، مادرم آمد و همه کارها روبه راه شد، بنابراین من می توانم بدون این که بترسم از پس این آدم غریبه بربیایم.
بنابراین ترس از غریبه ها یک مرحله قابل پیش بینی و عام در میان کودکان است که در سن نه ماهگی به اوج خودمی رسد و تقریبا در پانزده ماهگی از بین می رود. اگر کودک شما نسبت به آدمها و محلهای جدید خیلی حساس است و یا برعکس اصلا توجهی به نزدیک شدن افراد غریبه یا قرار گرفتن در محیطهای ناآشنا ندارد، بهتر است بیشتر به روند رشد و شرایط محیطی وی توجه کنید. شاید بهتر باشد تعادلی بین حفظ امنیت با آشنایان و ملاقات با غریبه ها در محیط های جدید ایجاد کنید.
چرا کودک ۲ ماهه من اینقدر گریه می گند و مفهوم گریه های او چیست؟
این سوال مخصوصا در مورد بچه اول خانواده خیلی مهم است و پدر و مادر تازه کار در رویارویی با گریه های کودک سردرگم و مستاصل می شوند. مهم است باور کنید که گریه کردن یکی از چندین راه موجود برای برقراری ارتباط با شماست و قصد او تولید سروصدا و مزاحمت برای شما نیست. این کار، روش اوست برای اینکه به شما بگوید ناراحت است، گرسنه است یا به توجه شما احتیاج دارد. با بزرگتر شدن نوزاد و در حالی که کودک خود را بهتر می شناسید، قادر به شناختن مفهوم گریه های او خواهید شد. گریه کودک معانی بسیاری دارد که درد و اندوه فقط بعضی از آنها هستند.
یکی از اولین کارهائی که باید بکنید این است که بفهمید معنی گریه کودک چیست. برای مثال متوجه می شوید هنگامی که گرسنه است صدایش بلندتر و گریه اش طولانی تر است. یا وقتی دچار کولیک می شود همراه با گریه دستها و شکم خود را منقبض می کند. بعضی از مادران از تفاوت گریه کودک خود در مواقع مختلف تشخیص می دهند که منظور کودک چیست و اکنون به چه چیزی نیاز دارد و البته بعضی از مادران که نمی توانند تمایزی بین گریه های کودک قایل شوند.
نکته مهم دیگری که باید همیشه به یاد داشته باشید این است که در مورد بغل کردن کودکتان هنگام گریه کردن، نگران نباشید- او بد عادت نخواهد شد. بلکه برعکس شما ارتباط قویتری با او خواهید داشت. شما به او می آموزید که از او مراقبت خواهید کرد و کودک با وجود شما احساس امنیت خواهد کرد.
ممکن است به نظر برسد که کودک زیاد گریه می کند. اما به طور متوسط او در هفته اول فقط در حدود ۴ ساعت در هر روز گریه می کند. در هفته دوم او فقط روزانه ۲/۱-۲ ساعت گریه خواهد کرد و گریه های او در هفته سوم به حدود ۱ ساعت و نیم در روز کاهش می یابد. البته اگر دچار کولیک شیرخواران شود مجددا گریه هایش افزایش می یابد. بهتر است به خاطر داشته باشید که او گریه نمی کند تا به شما بگوید که مادر خوبی نیستید، شما بهترین فرد برای او در دنیا هستید و بیشتر از هر کس دیگری می توانید نیازهایش را تامین کنید.
مشکلات خواب
ساعات خواب روزانه کودک یک ساله ام نامنظم شده، چه باید بکنم؟
در حدود یک سالگی، ساعات چرت زدن اغلب بچه ها تغییر می کند، بعضی از بچه ها که قبل از ظهر چرتی می زدند، ممکن است کلا از این کار دست بردارند و نشان بدهند که می خواهند خیلی دیرتر بخوابند. اگر کودک دیرتر بخوابد، احتمالا تا عصر علاقه ای به خواب ندارد و شاید بعد از شام بخوابد. بعضی از کودکان چند هفته بعد از آن که خواب قبل از ظهر را کنار می گذارند، دوباره به عادت گذشته برمی گردند. شما باید با این بی نظمی ها تا جایی که می توانید کنار بیائید و بدانید که همه و همه اینها موقتی هستند. بچه هایی که نمی خواهند صبحها بخوابند، ممکن است اگر آرام روی تخت دراز بکشند یا بنشینند نیاز شان برای خواب قبل از ظهر برطرف شود. بعضی از بچه ها هم اگر خوابشان نیاید، موقعی که آنها را در تخت می گذارید از کوره در می روند و شما هیچ کاری نمی توانید بکنید.
اگر بچه کمی قبل از ظهر حالت خواب آلوده پیدا می کند، نشانه خوبی برای مادر است که ناهار او را در ساعت یازده ونیم و حتی یازده بدهد. بچه بعد از آن که ناهار را خورد، یک خواب طولانی خواهد داشت. گاهی، هنگامی که کودک یک وعده چرت روزانه خود را چه در صبح و چه در بعد از ظهر حذف می کند، ممکن است قبل از شام به شدت خسته و عصبی باشد.
همه بچه ها خواب صبح خود را در سن معینی حذف نمی کنند. بعضی ها در سن نه ماهگی آن را حذف می کنند و بعضی ها هم تا سن دو سالگی صبح ها می خوابند. دو وعده چرت زدن برای بچه در سن یک سالگی زیاد و یک وعده کم است! شما می توانید در طی این دوره به این شکل به کودک خود کمک کنید که شبها کمی زودتر شام به او بدهید و او را در تختش بگذارید.