در روش آروماتراپی از عصاره های فشرده گیاهان معطر با ویژگیهای درمانی استفاده می شود.روغنهای اسانسی بسیار فشرده که از گیاهان استخراج می شوند در این روش کاربرد داشته و مشابه داروهای گیاهی دارای اجزای شیمیایی مختلف و بوهای خوش و معطر مختلفی هستند که می توانند روی خلق و خو اثر نمایند.
رایحه درمانی به کاهش استرس و اضطراب کمک نموده و در ایجاد آرامش مؤثر است.از آنجا که تعدادی از عوامل می توانند باعث ایجاد درد و ترس و اضطراب شوند رایحه درمانی می تواند در کاهش آثارآنها مؤثر واقع شود.
بطور کلی موارد استفاده از آروماتراپی یا رایحه درمانی شامل اضطراب و افسردگی – بی خوابی – درد شدید عضلانی – اختلال قاعدگی – درد قاعدگی -آرتریت – آسم – اختلال گوارشی – سر درد – درد زایمان و….می باشد.
تاریخچه رایحه درمانی :
این روش سابقه شش هزار ساله و یا بیشتر دارد. در یونان، روم و مصر باستان همگی از مواد معطر برای درمان استفاده می‌کردند. به توصیه پزشک مصری ایمهوتپ، از روغن های معطر برای استحمام، ماساژ‌دادن و مومیایی‌کردن اجساد در شش هزار سال پیش استفاده می‌کردند. در مصر باستان ایمهوتپ خدای طبابت و درمان بود. هیپو کرات یا بقراط نیز از حمام‌های رایحه‌درمانی و ماساژ و از دود کردن مواد معطر برای درمان‌کردن مردم آتن استفاده‌می‌کرد.
رایحه درمانی نوین در سال۱۹۳۰ دوباره شکل گرفت. شیمیدان فرانسوی، رنه موراسین گاته فوس، واژه آروماتراپی (رایحه درمانی) را برای استفاده درمانی از عطرها ابداع کرد. او شیفته خواص سنبل در درمان زخم‌های سوختگی دست خود بدون برجا گذاشتن هیچ اثر زخمی شد و به دنبال آن شروع به تحقیق در مورد خواص درمانی عطرها در درمان بیماریهای جسمی و روانی کرد.
در طول جنگ جهانی دوم جراح فرانسوی ارتش دکتر جین والنت، از عصاره‌های معطر به عنوان ضدعفونی کننده استفاده کرد.پس از آن مادام مارگارت ماروی, رایحه درمانی را به عنوان یک روش درمانی گسترش داد.او عطرهای مختلف را برای درمان بیماریها تجویز می کرد.او به استفاده از عطرها برای ماساژ دادن در درمان اعتبار بخشید. رایحه درمانی هنگامی که عطرها به صورت همزمان بر جسم و ذهن اثر کنند بیشترین تاثیر را دارد.
با وجود این پدر آروماتراپی، پزشک ایرانی؛ ابن سینای بزرگ بود که اثرات بیش از ۸۰۰ گیاه را روی بدن مستند ساخت و روش استخراخ روغنهای اساسی را بنیان گذاشت .
مطالعات دانشمندان نشان داده است که عطرها از موادی تشکیل شده‌اند که می‌توانند آثار خاصی بر جسم و روح ما داشته باشند.ترکیبات شیمیایی آنها پیچیده‌است , ولی بیشتر شامل الکلها، استرها و آلدئیدها هستند. در ادامه در مورد مواد موثر عطرها، کاربردهای درمانی و تحقیقات انجام شده صحبت خواهیم کرد.
عصاره های قابل استفاده :
عبارتند از:یک نوع سنبل به نام اسطوخودوس یا لاوندر،کندر یا فرانکین سنس،بابونه، گل سرخ،نارنگی،یاسمین،مریم گلی کبیر،بهار نارنج،شمعدانی،اکلیل کوهی،دانه انگور،کنجد و بادام شیرین ، که از بین عصاره های ذکر شده اسطوخودوس و کندر برای آرامش و کاهش درد زایمان بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.
علاوه براین در هنگام زایمان عصاره یاسمن و مریم گلی کبیر مفید می باشد و می توان ترکیبی از چند عصاره را به همراه آنها استفاده نمود.به طور کلی عصاره هایی که برای کاهش و یا بر طرف کردن اضطراب مادر سودمند هستند عبارتنداز:اترج،بابونه،اسطوخودوس،بهار نارنج، نارنگی،چوب صندل و رز .
توجه به این نکته اهمیت دارد که استفاده از عصاره هایی مورد نظر قرار گیرد که اثر سوء بر مادر و جنین نداشته باشد و حداکثر ۵ عصاره با هم مخلوط گردد؛ زیرا استفاده بیش از ۵ نوع عصاره حس بویایی مادر را ضعیف نموده و بنابراین اثر رایحه درمانی کاهش می یابد.علاوه براین عصاره ها باید در محل خنک و تاریک نگهداری شوند. استفاده از رایحه درمانی در مراحل زایمان و بعد از آن باعث افزایش فعالیت رحمی،آمادگی برای زایمان،کاهش کمر درد می شود.
القای زایمان در موارد زایمان دیررس یا پست ترم (پس از ۴۱ هفته) کاهش اضطراب،جلوگیری ازافزایش فشار خون ، کاهش ادم و تورم ، بهبود اپی زیاتومی( برش ناحیه پرینه) ،افزایش شیر و کاهش افسردگی پس از زایمان از آثار مفید دیگر آروملتراپی و رایحه های ذکر شده می باشد.
موارد منع مصرف آن نیز شامل موارد منع ماساژ یا بروز مسمومیت و آلرژی می باشد.
تاثیر ماساژ بدن زنان در زایمان و تسکین درد آن :
ماساژ بدن را تحریک میکند تا مواد ضد درد طبیعی بنام اندورفین از داخل بدن ترشح شود؛ مسکن‌های طبیعی، حوصله و وضع روحی خوب را به مادر باز می گردانند. یک مطالعه نشان داده است زنانی که در هنگام زایمان ماساژ دریافت می‌کرده‌اند در مقایسه با یک گروه کنترل که کسی آنها را ماساژ نداده بود، اضطراب کمتری داشتند، درد کمتری حس کرده بودند، طول مدت زایمان آنها کوتاهتر بود و افسردگی پس از زایمان نیز در آنها کمتر مشاهده شد.
روغن های اسانسی که در طول لیبر( مراحل درد زایمان) استفاده می شود :
سیج کلاری : این اسانس درطول لیبرباعث کاهش تنش شده و عضلات را شل میکند.
گل شمعدانی : دارای اثر تسکین دهنده و آرام کننده است، تا انقباض ماهیچه ها و تمرکز بر تکنیک های زایمان مؤثرتر باشد.
گل یاس : کاهش درد، کمک به شل کردن عضلات گردن و ایجاد انقباضات قوی.
سنبل : کمک به کاهش درد – تقویت انقباضات رحم.
بابونه مخلوط با روغن بادام : پوست را انعطاف پذیر نگه می دارد و احتمال کشش پوست را کاهش می دهد.
گل رز : کمک به آرام شدن مادر که باعث شل شدن عضلات وحفظ تمرکز و هوشیاری مادر شده و در تسکین درد نیز نقش دارد.
نیرول : روغن پرتقال در کمک به کاهش درد ناشی ازانقباضات رحم نقش دارد.
روغن اسطوخودوس : به صورت ضماد موضعی در کاهش درد‌های پس از زایمان در سه تا پنج روز پس از زایمان موثر است.
بحث و نتیجه گیری :
به کارگیری این تکنیک و استفاده از این اسانسها باعث کاهش اضطراب واسترس، کاهش درد زایمان،کاهش علائم پس از زایمان و…م یشود.البته توجه به مقدار و دوز و زمان معین بسیار مهم است تا هر ماده بتواند اثر خودش را اعمال نماید.مادرانی که از این روش استفاده می کنند درد کمتری احساس می کنند و زایمان را یک فرایند ترس آور و اضطراب آور نمی دانند، زیرا با قدرت ذهن و عکس العملی که ازاین اسانسها ایجاد می شود خود را مهیای زایمان نموده و با مشارکت فعال در زایمان این فرایند را لذت بخش توصیف می نمایند.
به نظر می رسد،آروماتراپی روشی ارزان بوده و بکارگیری آن توسط مادر و ماماها آسان و راحت است. براساس یافته های پژوهشگران،در مراقبت از مادران باردار محبوبیت و کاربرد وِیژه ای پیدا کرده است.